Inleiding

De afgelopen jaren waren erg bijzonder. Een belangrijk kenmerk was dat – tot enkele maanden geleden – geld lenen vrijwel niets kostte, risicopremies waren zeer laag en er geld in overvloed was. Veel obligaties en zelfs spaargeld leverden een negatief rendement op. Beleggers zijn dan ook op zoek gegaan naar alternatieven met als resultaat dat de prijzen van veel assets werden opgedreven naar niveaus die ver boven hun reële onderliggende waarde liggen. Zo zagen we waarderingen van met name Amerikaanse groei aandelen die op het niveau liggen van de internet zeepbel. Ook de prijzen van onroerend goed gingen door het dak. Zo werden er in Nederland recordprijzen betaald voor woningen.

De coronacrisis gaf de economieën wereldwijd een enorme klap. Zowel de vraag- als de aanbodkant kromp sterk. Omdat dit zou kunnen leiden tot een kettingreactie aan faillissementen, grepen regeringen in en werden de economieën massaal gesteund. Dit leidde tot hogere overheidstekorten. Deze tekorten werden voor een flink deel gefinancierd door geld dat de centrale banken erbij creëerden. Via de overheid kwam dit geld dus snel in de economie terecht met als gevolg dat de vraag razendsnel aantrok.  De aanbodkant kon de vraag niet aan en dit resulteerde toen al in een oplopende inflatie.

De oorlog tussen Rusland en Oekraïne

Wat een drama vond er in 2022 plaats in Oekraïne. Regelmatig worden we geconfronteerd met de gruwelijkheden die daar plaatsvinden. Onze hoop is dat er dit jaar een einde aan de oorlog komt.

De oorlog heeft grote gevolgen voor de hele wereld. Ten gevolge van de oorlog stegen vooral de olie-, gas- en voedselprijzen tot ongekende hoogtes.

Inflatie

Over 2022 bedroeg de inflatie in Nederland ca. 10%. Het jaar ervoor bedroeg de inflatie 2,7%. We moeten teruggaan tot 1975 om een hogere inflatie tegen te komen. Met name de prijsontwikkeling van energie (elektriciteit, gas en stadsverwarming) droeg bij aan de hoge inflatie in 2022. Energie was in 2022 gemiddeld 114 procent duurder dan in 2021. De bijdrage van energie aan de totale inflatie van 10,0 procent in 2022 was 4,6 procentpunt.

De hoge inflatie zorgde ervoor dat wereldwijd Centrale Banken hun beleid in 2022 begonnen aan te passen. Onderstaande grafiek laat de beleidsrentes zien van de ECB (links) en de FED (rechts).

Het gevolg van dit beleid in combinatie met de hogere inflatieverwachtingen is een hogere rente op de kapitaalmarkten. Dat zien we bijvoorbeeld terug in het rendement van een 10-jaar Nederlandse Staatslening. Aan het begin van 2022 bedroeg het effectief rendement ongeveer 0%. Aan het einde van 2022 is de rente opgelopen tot ca. 2,80%. Een dergelijke snelle stijging van de rente vertaalt zich in dalende obligatiekoersen. Hoe langer de looptijd des te gevoeliger de obligatie is voor veranderingen in de rente.

Als voorbeeld hebben we het koersverloop van een Nederlandse Staatslening opgenomen met een looptijd tot en met januari 1947. Deze lening daalde in 2022 met maar liefst 40%.

Aandelen

Aandelen hebben in 2022 een negatief rendement opgeleverd. Onze benchmark index (de MSCI ACWI index) verloor in 2022 13,18%. Maar de meeste beleggers verloren aanzienlijk meer. Zo blijkt uit onderzoek dat jongeren massaal beleggen in crypto en individuele aandelen, zoals bijvoorbeeld Tesla.

Met name deze ‘beleggingen’ hebben de afgelopen jaren sterk in de belangstelling gestaan van beleggers. Echter, zoals maar al te vaak, stappen beleggers in na sterke koersstijgingen. Het gevolg is dat de meeste beleggers veel geld verliezen op het moment dat de zeepbel wordt doorgeprikt. Deze beleggers liepen tegen verliezen op die opliepen tot 60% of meer.

Wij zijn dan ook zeer tevreden dat EBI 100 2022 heeft afgesloten met een verlies van 8,35%. Hiermee hebben wij bijna 5% beter gepresteerd dan onze benchmark index.

Welke aandelencategorieën zijn nu verantwoordelijk geweest?

We laten dit zien aan de hand van de rendementsbepalende factoren. We beginnen met de volwassen economieën.

In de volwassen markten zagen we dat waarde aandelen aanzienlijk beter hebben gepresteerd dan groei aandelen. Dit gold zowel voor aandelen van grote ondernemingen (large caps) als aandelen van kleine ondernemingen (small caps). Wat zou de reden kunnen zijn achter een dergelijk groot verschil?

Wij vermoeden dat dit te maken heeft met de sterk opgelopen waardering van groei aandelen. Onderstaande grafiek laat het verschil in waardering zien tussen Amerikaanse waarde aandelen en groei aandelen. In een historisch perspectief is het verschil in waardering – ondanks de sterke recente performance van waarde aandelen – nog steeds erg groot. Tijdens de internet zeepbel zagen we ook dit soort verschillen in waardering. Dat leverde destijds een grote outperformance op voor waarde aandelen in de periode die hierop volgde.

Hoe verging het de opkomende markten?

In de opkomende markten zagen we een vergelijkbaar beeld als in de volwassen economieën. Ook hier zien we dat waarde aandelen aanzienlijk beter hebben gepresteerd dan groei aandelen, zowel voor aandelen van grote ondernemingen alsmede aandelen van kleine ondernemingen.

Aandelen : Zeer sterke performance EBI modellen

Onze modelportefeuille is ingericht op basis van wetenschappelijke inzichten en bestaat uit verschillende rendementsbepalende factoren. Hieronder hebben we de prestaties weergegeven en vergeleken met onze benchmark index. Het komt zelden voor dat elke aandelencategorie beter heeft gepresteerd dan de referentie index maar in 2022 heeft dit plaatsgevonden. Het gevolg is dat EBI 100 bijna 5% beter heeft gepresteerd dan de referentie index.

Obligaties: Lichte underperformance

Obligaties maakte het slechtste beursjaar door sinds de jaren ’70. Zo verloor onze benchmark index (Bloomberg Barclays Global Aggregate Bond Index (hedged to EUR) maar liefst 13,26% aan waarde. Omdat wij relatief iets meer beleggen in bedrijfsobligaties, die 17,69% aan waarde verloren, presteerde EBI 0 iets slechter dan de benchmark index.

Onderstaande grafiek laat zien hoe bijzonder het afgelopen jaar is geweest. De grafiek laat voor elk kalenderjaar sinds 1999 de koersontwikkeling zien van de referentie index. 

Zoals Johan Cruijff ooit zei; “elk nadeel heeft zijn voordeel”, ook dit is zeker van toepassing voor obligaties. Het verwachte rendement voor obligaties is namelijk sterk gestegen en bedraagt momenteel iets meer dan 4%. Voor lange termijn beleggers betekent dit dat het een kwestie van tijd is voordat het verlies is ingelopen en er meer vermogen wordt opgebouwd in vergelijking met een scenario waar de rentes niet zouden zijn gestegen.

Hieronder zie je de rendementen per obligatiecategorie.

Wat hier opvalt is dat met name bedrijfsobligaties achterbleven. De andere obligatiecategorieën presteerden beter maar de wegingen die wij hierin hebben waren te laag om de slechte prestaties van de bedrijfsobligaties recht te trekken.

EBI’s prestaties

Hieronder zie je de prestaties van EBI’s modelportefeuilles. Uit de tabel is te herleiden dat EBI – met uitzondering van model 0, 10 en 20 – een sterke outperformance laat zien in 2022. Voor model 100 loopt deze outperformance op tot maar liefst 4,83%. We zijn dan ook zeer content met de prestaties in dit zeer lastige beursklimaat. 

Onze verwachtingen voor 2023

Zoals onze cliënten inmiddels wel weten zijn koersen onvoorspelbaar. Wel is het een gegeven dat de markten positieve rendementen verwachten. Immers, als dit niet het geval zou zijn, dan zouden koersen zoveel lager staan, dat deze stelling wel waar zou zijn. Gedurende het nieuwe jaar zal toekomstig nieuws ervoor zorgen dat de meningen en visies van alle marktparticipanten veranderen met als gevolg aanpassingen in de koersen. Omdat toekomstig nieuws onvoorspelbaar is, kunnen wij dus ook niet voorspellen hoe koersen zullen gaan reageren.

Gezien de nog steeds grote verschillen in waardering tussen waarde aandelen en groei aandelen, zou het ons niet verbazen als er ook dit jaar sprake zou zijn van een positieve waarde premie. We verwachten dan ook dat waarde aandelen beter gaan presteren dan groei aandelen. Hetzelfde geldt voor de prestaties van small cap aandelen. Ook hier verwachten wij dat aandelen van kleine aandelen beter gaan presteren dan aandelen van grote ondernemingen.

De EBI modellen zijn klaar voor de toekomst. Alle moderne wetenschappelijke inzichten hebben wij geïmplementeerd en we zijn vol vertrouwen voor de toekomst. We hebben aangetoond dat in een bijzonder slecht beursjaar onze modelportefeuilles – relatief – zeer sterk hebben gepresteerd. Evidence-based indexbeleggen is dan ook de best mogelijke manier om te beleggen.