Psychologie van de belegger

In de dynamische wereld van beleggen is het begrijpelijk dat u zich als belegger zorgen maakt over de dagelijkse stroom van nieuws en de mogelijke impact daarvan op uw portefeuille. Echter, wetenschappelijk onderzoek toont aan dat deze korte termijn fluctuaties, vaak aangeduid als ‘ruis’, op de lange termijn weinig invloed hebben op de ontwikkeling van de financiële markten. Het echte risico schuilt in impulsieve beslissingen, zoals het voortijdig verkopen van beleggingen en later weer instappen, wat uw toekomstige financiële doelstellingen in gevaar kan brengen.

De invloed van emoties op beleggingsbeslissingen

Uit studies blijkt dat beleggers zich vaak laten leiden door emoties, wat ten koste gaat van het lange termijn rendement.

De psychologie van de belegger draait om de emotionele en cognitieve factoren die invloed hebben op beleggingsbeslissingen. Mensen zijn van nature niet volledig rationeel als het om geld en investeringen gaat. Dit komt door verschillende psychologische biases en gedragingen die hen beïnvloeden. Hieronder bespreken we de belangrijkste principes van beleggingspsychologie en hoe ze het gedrag van beleggers sturen.

Emotionele en cognitieve biases bij beleggen

Verliesaversie (Loss Aversion)

• Beleggers ervaren verlies psychologisch gezien twee keer zo sterk als winst. Dit betekent dat ze vaak irrationeel reageren door bij dalingen in paniek te verkopen, terwijl ze te lang vasthouden aan verliezende posities in de hoop dat de markt herstelt.
• Onderzoek van Kahneman & Tversky (Prospect Theory) laat zien dat mensen risicozoekend worden bij verlies en risico-avers bij winst.
• Verliesaversie: Verliezen voelen psychologisch zwaarder dan winsten van dezelfde grootte. Bijvoorbeeld, een verlies van €100 voelt emotioneel sterker aan dan een winst van €100.
• Risicozoekend gedrag bij verlies: Wanneer mensen geconfronteerd worden met verlies, zijn ze geneigd meer risico te nemen om dat verlies te vermijden (bijvoorbeeld door te blijven gokken in plaats van verlies te accepteren).
• Risico-aversie bij winst: Wanneer mensen winst maken, nemen ze juist minder risico en realiseren ze vaak te vroeg hun winsten, in plaats van verder te profiteren van mogelijke stijgingen.
• Referentiepunt afhankelijkheid: Mensen evalueren uitkomsten niet absoluut, maar ten opzichte van een zelfgekozen referentiepunt, zoals de aankoopprijs van een aandeel.
• Deze theorie verklaart veel irrationeel beleggingsgedrag, zoals paniekverkopen bij dalingen en te vroeg winstnemen bij stijgingen.

 Overmoedigheid (Overconfidence Bias)

• Veel beleggers overschatten hun eigen kennis en vaardigheden, wat leidt tot overmatig handelen. Dit kan resulteren in hogere transactiekosten en lagere rendementen.
• Voorbeeld: Een belegger denkt dat hij de markt kan ‘timen’, terwijl data tonen dat slechts een zeer klein percentage van actieve handelaren consistent beter presteert dan passieve indexbeleggingen.

Bevestigingsbias (Confirmation Bias)

• Beleggers zoeken informatie die hun bestaande overtuigingen bevestigt en negeren feiten die daartegen ingaan.
• Voorbeeld: Iemand die gelooft dat een bepaald aandeel gaat stijgen, zoekt alleen naar nieuws dat dit ondersteunt en negeert signalen die op een daling wijzen.

Kuddegedrag (Herd Mentality)

• Beleggers laten zich vaak leiden door de massa en handelen op basis van wat anderen doen, in plaats van hun eigen onderzoek en strategie te volgen.
• Dit verklaart het ontstaan van financiële bubbels, zoals de dotcom-zeepbel of de huizenmarktcrisis van 2008.

Recency Bias (Recentheidsbias)

• Mensen hechten meer waarde aan recente gebeurtenissen dan aan lange termijn trends.
• Voorbeeld: Na een beurscrash denken veel beleggers dat de markt ‘altijd’ slecht zal blijven presteren, terwijl langetermijnhistorie aantoont dat markten herstellen.

Home Bias

• Beleggers hebben de neiging om te investeren in bedrijven of markten die ze kennen (vaak uit hun eigen land), terwijl internationale diversificatie juist kan helpen om risico’s te verminderen.   

Het gevaar van emotioneel handelen

De meeste beleggers hebben een rationele strategie wanneer ze beginnen, maar laten zich al snel leiden door emoties zoals angst en hebzucht. Dit leidt vaak tot impulsief handelen:

1. FOMO (Fear of Missing Out) – Wanneer een aandeel of cryptovaluta snel stijgt, kopen beleggers in paniek om ‘erbij te horen’. Dit leidt vaak tot kopen op een piek.
2. Paniekaanvallen – Bij een plotselinge daling verkopen beleggers uit angst, waardoor ze verlies nemen dat ze mogelijk hadden kunnen vermijden.
3. Markttiming proberen – Beleggers proberen de beste momenten te kiezen om in en uit de markt te stappen, terwijl studies tonen dat de meeste winsten in een paar sterke beursdagen worden gemaakt. Wie deze mist, mist een groot deel van de groei.

Hoe kunnen beleggers hun emoties beheersen?

• Langetermijnvisie hanteren: Focus op fundamentele groei en blijf gedisciplineerd binnen een strategie.
• Automatisch beleggen: Door periodiek een vast bedrag te investeren (Dollar-Cost Averaging), voorkom je impulsief handelen.
• Gediversifieerde portefeuille aanhouden: Dit minimaliseert het risico van grote schommelingen in specifieke aandelen of sectoren.
• Beleggingsplan opstellen: Definieer doelen en houd hieraan vast, ongeacht de marktvolatiliteit.
• Financieel adviseur raadplegen: Objectieve begeleiding kan helpen om emoties buiten beslissingen te houden.

Conclusie

De psychologie van de belegger speelt een cruciale rol in succes of falen op de financiële markten. Emoties en biases leiden vaak tot irrationele beslissingen, zoals paniekverkopen of het najagen van hypes. Door bewust te zijn van deze psychologische valkuilen en een rationele, langetermijngerichte strategie te volgen, kunnen beleggers betere rendementen behalen en hun financiële doelen effectiever bereiken.

Bijlage: Koersbewegingen door de tijd heen

(De stippen laten de procentuele daling in een jaar zien, de balk het uiteindelijke rendement.)

Herman Oeberius Kapteijn

Herman is sr. beleggingsadviseur en als verbonden agent verbonden aan EBI Capital.

Heb je vragen of wil je reageren op dit artikel? Schroom niet om contact met ons op te nemen!